سیستم ردهبندی علمی گیاه قهوه از سلسله مراتب خاص گیاهان پیروی میکند که شامل فرمانرو، شاخه، رده، راسته، خانواده، سرده و گونه است. در بالاترین سطح، گیاه قهوه به فرمانرو Plantae تعلق دارد که شامل تمام گیاهان است. در این فرمانرو، گیاه قهوه جزء شاخه Angiosperms (دانهداران گلدار) است که گیاهانی با دانههای محصور در میوه را شامل میشود. در ادامه، گیاه قهوه به رده Dicotyledons (دانهداران دو لپهای) تعلق دارد، زیرا دانههای آن دارای دو لپه یا برگ کوچک است. در راسته Gentianales، گیاه قهوه عضو خانواده Rubiaceae (قهوهایان) است که شامل گیاهان مختلف از جمله گیاه قهوه و سایر گیاهان مشابه میشود. سرده گیاه قهوه Coffea است که شامل بیشاز ۱۲۰ گونه از این گیاه است و در نهایت، گونههای مختلف قهوه شامل Coffea arabica (قهوه عربیکا) و Coffea canephora (قهوه روبوستا) به ترتیب در این طبقهبندی قرار میگیرند.
در ابتدا به ساختاربندی رده بندی گیاهان در علم زیست شناسی نگاهی میکنیم :
ردهبندی استاندارد گیاهان به شرح زیر است:
فرمانرو (Kingdom)
این بالاترین سطح ردهبندی است و تمامی گیاهان به فرمانرو گیاهان تعلق دارند. به عنوان مثال:
Plantae (گیاهان)
شاخه (Phylum)
در هر فرمانرو، موجودات به شاخههای مختلف تقسیم میشوند. به عنوان مثال، در فرمانرو گیاهان:
Angiosperms (دانهداران گلدار)
این شاخه شامل گیاهانی است که دانههایشان درون میوه رشد میکند و گیاه قهوه نیز جزء این دسته است.
رده (Class)
شاخهها به ردههای مختلف تقسیم میشوند. برای مثال، در شاخه دانهداران گلدار:
Dicotyledons (دانهداران دو لپهای)
گیاه قهوه از گروه دانهداران دو لپهای است که دانه آن دارای دو برگ کوچک است.
راسته (Order)
ردهها به راستههای مختلف تقسیم میشوند. به عنوان مثال، در رده دانهداران دو لپهای:
Gentianales
این راسته شامل گیاهان مختلفی مانند قهوه، یاسمن و تبریزی است.
خانواده (Family)
هر راسته به خانوادههای مختلف تقسیم میشود. به عنوان مثال، در راسته Gentianales:
Rubiaceae (قهوهایان)
این خانواده شامل گیاهان مختلفی از جمله گیاه قهوه و گلهای مشابه است.
سرده (Genus)
خانوادهها به سردهها
ی مختلف تقسیم میشوند. به عنوان مثال:
Coffea (قهوه)
سردهای که گیاه قهوه به آن تعلق دارد و شامل گونههای مختلفی از قهوه است.
گونه (Species)
این پایینترین سطح طبقهبندی است و شامل گیاهانی با ویژگیهای مشابه و توانایی تولید مثل میشود. به عنوان مثال:
Coffea arabica (قهوه عربیکا)
رایجترین نوع قهوه که طعم ملایمتری دارد و بیشتر در سطح جهانی کشت میشود.
Coffea canephora (قهوه روبوستا)
گونهای دیگر از گیاه قهوه که طعمی قویتر و تلختر دارد و بیشتر در مناطق خاصی کشت میشود.
این سیستم ردهبندی به دانشمندان کمک میکند تا گیاهان را بهتر مطالعه و مقایسه کنند و روابط تکاملی بین آنها را بفهمند.
اما جایگاه سیستماتیک گیاه قهوه (Coffea) در طبقهبندی علمی به شرح زیر است:
فرمانرو (Kingdom): Plantae
گیاه قهوه به فرمانرو گیاهان تعلق دارد که شامل تمامی گیاهان سبز فتوسنتزکننده است.
راسته (Order): Gentianales
این راسته شامل گیاهان متنوعی است که اغلب دارای گلهای پنجپر هستند و اغلب در مناطق گرمسیری یافت میشوند.
تیره (Family): Rubiaceae
تیره روبیاسه، یا تیره روناسیان، یکی از بزرگترین خانوادههای گیاهان گلدار است که شامل بیش از ۱۳۰۰۰ گونه در حدود ۶۰۰ سرده میشود. این تیره عمدتاً در مناطق گرمسیری و نیمهگرمسیری یافت میشود.
سرده (Genus): Coffea
سرده قهوه شامل حدود ۱۲۰ گونه از گیاهان گلدار است که بیشتر در مناطق گرمسیری آفریقا و برخی مناطق آسیا یافت میشوند.
گونهها (Species)
Coffea arabica: معروف به قهوه عربیکا، یکی از پرمصرفترین و محبوبترین گونههای قهوه است که حدود ۶۰-۷۰٪ از تولید جهانی قهوه را تشکیل میدهد.
Coffea canephora: معروف به قهوه روبوستا، که حدود ۳۰-۴۰٪ از تولید جهانی قهوه را شامل میشود و معمولاً مقاومتر و تلختر از عربیکا است.
Coffea liberica: گونهای با دانههای بزرگتر و طعم منحصر به فرد، که به نسبت کمتر تولید میشود.
Coffea excelsa: گونهای که به دلیل طعم متفاوت و عطر منحصر به فرد، کمتر تولید شده و معمولاً در ترکیبات خاص استفاده میشود.
Coffea eugenioides: یک گونه وحشی است که ویژگیهای خاصی دارد، اما در مقایسه با Coffea arabica و Coffea canephora (روبوستا)، تولید تجاری گستردهای ندارد. این گونه بهویژه در ذخیرهسازی ویژگیهای ژنتیکی مقاوم به بیماریها و شرایط محیطی مناسب شناخته شده است و در تولید گیاهان هیبریدی میتواند ویژگیهای جدید و مطلوبی بهویژه در زمینه مقاومت به بیماریها و ویژگیهای طعم قهوه اضافه کند.